Chùa Tam Bảo tọa lạc trên một khu đất rộng gần 4.000m² ở đường Sư Thiền Ân, TP.Rạch Giá (Kiên Giang). Chùa có lối kiến trúc tổng thể độc đáo, bố cục gọn gàng, kết hợp hài hòa các chất liệu gạch, gỗ, đá.
Ảnh: Internet
Đây là nơi được vua Gia Long ban sắc phong, cũng là nơi hoạt động của Đảng Cộng sản Đông Dương tỉnh Rạch Giá trước năm 1945. Nơi đây ra đời của “Tạp chí Tiến hoá” một trong những tờ báo tiên phong của phong trào cách mạng Việt Nam. Chùa còn là một trong những nơi sản xuất và cất dấu vũ khí cho cuộc Khởi nghĩa Nam kỳ.
Trong quá trình hoạt động cách mạng tại đây đã ghi nhận những tấm gương khí tiết sáng ngời của những chiến sỹ cộng sản mặc áo cà sa, góp phần viết nên truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường của Đảng bộ và nhân dân Kiên Giang thời kỳ tiền khởi nghĩa. Chùa vẫn còn giữ được nét kiến trúc cổ và đã được Nhà nước công nhận di tích lịch sử văn hoá cấp Quốc gia năm 1998.
Truyền thuyết chùa Tam Bảo
Tương truyền : Khi quân Tây Sơn đánh vào Gia Định , Nguyễn Anh sống sót dẫn một toán quân đi lánh nạn ở vùng biển Hòn Tre (huyện Kiên Hải). Trong lúc quân lính đói khát thì Bà Hoặng (tức Dương Thị Can) là người phụ nữ không có chồng con, nhưng là người giàu có ở trên đảo đã tiếp ứng cho chúa Nguyễn một ghe chở đầy gạo, muối và tơ tằm để quan quân họ Nguyễn qua cơn nguy khốn. Khi Nguyễn Anh lên ngôi Hoàng đế, đã cho người đi tìm Bà Hoặng ở Hòn Tre để báo ơn. Lúc này Bà đã vào đất liền, dựng một ngôi chùa nhỏ mái tranh vách đất vào năm 1802 ở Rạch Giá thờ đức Thích Ca Mâu Ni Phật. Quá trình tu, bà Hoặng luôn hướng về “tam bảo” mà theo bà đó là công đức quan trọng nhất của mọi nhà tu, cho nên bà đặt tên chùa là Tam Bảo. Tam Bảo chính là ba ngôi báu: Phật Bảo, Pháp Bảo, Tăng Bảo: Phật bảo là người giác ngộ không đam mê dục vọng thấp hèn, không tham lam trục lợi, không si mê mọi sự cám dỗ của vật chất, từ đó là có lòng vị tha, bao dung cao cả, mọi sự cám dỗ không làm lay chuyển được mình. Đó là đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Pháp Bảo là những lời dạy của đức Phật cho chư tăng được thể hiện ra trong kinh, luật và luận. Trong đó Phật đã tổng hợp mọi điều mà các tu sỹ phải làm theo. Tăng Bảo là một đoàn thể tăng già hoà hợp từ bốn vị trở lên, đi theo con đường chân lý của Phật, là những vị sư đứng giữa Phật và chúng sinh.
Ảnh: Internet
Sau khi bà Hoặng qua đời, Vua Gia Long (1802 – 1820) đã sắc phong cho ngôi chùa của bà là “Sắc Tứ Tam Bảo Tự”. Trong đó chữ “Sắc” : nghĩa là lệnh của Vua ban cho thần dân, đó là một loại giấy tờ cao nhất của triều đình do Vua ký và đóng dấu. Chữ “Tứ” : nghĩa là ban cho. Chữ “Tam Bảo” là ba ngôi báu: Phật Bảo, Pháp Bảo, Tăng Bảo. Chữ “Tự” có nghĩa là chùa. Rất tiếc là tấm sắc phong này đã bị mất trong thời kỳ bị giặc Pháp bố ráp những năm 30-40 của thế kỷ trước. Sắc phong của chùa trước đây là một loại văn bản bằng chữ nho có ấn tín của nhà vua viết trên nền giấy in nổi hoa văn rồng phượng màu vàng (kích thước khoảng 0,5 x1,2 m).
Nét đẹp không gian kiến trúc
Trải qua hàng trăm năm tồn tại, chùa Tam Bảo được trùng tu tôn tạo nhiều lần với nhiều thế hệ nhà sư trụ trì. Đây là ngôi chùa có nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc khá đẹp với một không gian yên tĩnh, trang nghiêm. Năm 1913 Hoà thượng Nguyễn Văn Đồng, Pháp danh Thích Trí Thiện hiệu Hồng Nguyện, đời thứ 39 dòng Lâm Tế về đây trụ trì cho xây dựng lại chùa, đến năm 1917 thì khánh thành. Gỗ xây chùa, gỗ tạc tượng đều được mua về từ Campuchia. Lần trùng tu gần đây nhất là năm 2000 chùa được xây dựng lại sạch đẹp, khang trang.
Ảnh: Internet
Từ ngoài, du khách bước vào cổng chùa được xây theo lối kiến trúc mái Tam Quan, lợp ngói ống, các họa tiết trang trí như chữ “Vạn”, bông sen tượng trưng cho Phật pháp được đắp bằng vữa. Trong sân có cây bồ đề cổ thụ bốn mùa xanh tươi. Phật thoại có ghi rằng : “Khi đức Phật Thích Ca thành đạo, ngài ngồi thiền dưới cội bồ đề”. Dưới cội bồ đề, người nghệ nhân đã khéo léo tạo tác bằng chất liệu xi măng hình tượng đức Phật A Di Đà đang ngồi thiền định, trên đầu là 7 con rồng che chở cho ngài. Hình tượng trên gắn liền với tích truyện của Phật giáo, đó là xa xưa khi đức Phật “nhập định” dưới Thủy Cung đã được Long Vương tình nguyện hóa thân thành 7 con rồng để làm ngai đỡ cho Phật ngồi. Trong sân chùa có ngọn Tam Bảo Tháp được xây ba tầng. Tầng trên cùng là để thờ Phật. Tầng giữa thờ kinh và tầng dưới thờ tro cốt của các Hoà thượng đã trụ trì chùa Tam Bảo như Hòa thượng Thích Trí Thiện, hòa thượng Thích Bảo Châu vv…
Ảnh: Internet
Từ sân chùa, du khách vào Tây Lang là dãy nhà phía trước, bên phải Chánh điện. Nhà Tây Lang gồm 3 gian, mái lợp ngói, nền lót gạch Tàu dùng để làm Phòng thuốc nam miễn phí gọi là “Tuệ Tĩnh Đường”.
Từ Tây Lang có cửa thông ra một hồ sen trồng toàn sen trắng. Hoa sen là hiện thân của sự thanh cao trong sáng, thường gắn với đạo Phật. Phật ngồi trên đài sen đã trở thành một hình ảnh quen thuộc, trong hoa sen đã có quả, tượng trưng cho ý nghĩa nhân –quả của Phật pháp. Một cây cầu nhỏ, cong cong được bắc ngang hồ sen tạo lối dẫn lên bậc tam cấp đặt bức tượng Quan Thế Nam Hải cao khoảng 2 mét, đang đứng trên một toà sen. Hai bên cầu trang trí hình bánh xe tròn tượng trưng cho vòng luân hồi của tạo hóa. Ý nghĩa của cây cầu tượng trưng cho điểm cao của sự giác ngộ, còn hồ sen là tượng trưng cho chiều sâu của sự giải thoát. Xung quanh hồ sen là đủ các loại cây kiểng, nào là Hải Đường, nào là Thược Dược, Thiết Mộc Lan …… Hương thơm từ hoa cỏ quyện lẫn trong mùi hương trầm ngan ngát khiến du khách cảm thấy sảng khoái, quên hết mọi ưu phiền. Nếu có thời gian du khách hãy nán lại bên những khóm hoa, bởi ở đó nhà chùa có treo những tấm bảng nhỏ xinh ghi lại cảm xúc của các vị hòa thượng cũng như du khách có thi hứng khi viếng cảnh chùa).
Ảnh: Internet
Đối diện với Tây Lang là Đông Lang. Đây là dãy nhà được dùng làm Trụ sở Văn phòng thường trực của Ban trị sự Tỉnh hội Phật giáo Kiên Giang. Trong dãy nhà Đông Lang còn dành ra một gian làm phòng truyền thống trưng bày nhiều hình ảnh truyền thống của Phật giáo Việt Nam. Trong đó có những hình ảnh nổi bật như các vị lãnh đạo Đảng, nhà nước về thăm chùa qua các thời kỳ. Anh chân dung các vị Hòa thượng gắn liền với lịch sử đấu tranh cách mạng chùa Tam Bảo như các vị: Thích Trí Thiện, Thích Thiện An, Thích Thiện Chiếu, Pháp Linh…
Tòa Chánh Điện là dãy nhà tường xây, nền tôn cao 70 cm. Trên các vách tường, riềm cửa, người ta lắp vào đó những khuôn bông có hoa văn trổ thủng thay thế cho những cửa sổ. Chùa có ba tầng mái ngói, được lợp bằng ngói ống. Những hàng cột gỗ đen to, thân cột phình ra được đục đẽo thành hình bát giác trông có vẻ vững chắc hơn. Chánh điện được chia làm ba gian, mỗi gian đều có bàn thờ. Các bao lam bằng gỗ được chạm hình nổi, sơn son thếp vàng các hình rồng phượng, hoa lá, chim muông, đầy tính nghệ thuật tạo ấn tượng linh thiêng cho người xem. Trong đó hình tượng con rồng được sử dụng nhiều nhất. Xa xưa đã trở thành một biểu tượng nhất nguyên về vũ trụ, vừa ở dưới nước, vừa ở trên trời. Trong các thư tịch cổ và truyền thuyết dân gian, con rồng thường xuất hiện để nói lên vận mệnh của đế vương hoặc là hiện thân của thần nước.
Nhà Hậu Tổ là dãy nhà ba gian lợp ngói ống dùng làm nơi thờ vị tổ phái thiền dòng Lâm Tế và các vị Hòa thượng trụ trì chùa Tam Bảo qua các thời kỳ. Điểm độc đáo nhất của nhà Hậu Tổ là hai cánh cửa bằng gỗ lim dày khoảng 10 cm được biến thành một tác phẩm điêu khắc tinh xảo tuyệt đẹp với hình tượng thần Kim Cang gác cửa.
Hệ thống tượng phật và nét đẹp tín ngưỡng
Chùa Tam Bảo có nhiều pho tượng rất đẹp và thể hiện trình độ cao về kỹ thuật điêu khắc. Ảnh: Internet
Tại Chánh điện, theo hướng từ ngoài cửa chính đi vào thì dãy Bàn thờ thứ nhất đặt tượng thờ Đức Phật Chuẩn Đề bằng gỗ 18 tay ngồi xếp bằng trên lưng con khổng tước cao 1.85 thước. Mặt tượng mang vẻ đẹp hiền từ. Những bàn tay có nét mềm mại uyển chuyển như đang múa. Đây chỉ là một loại hình của tượng Quan Âm (còn gọi là Quan Thế Âm – Avalokitecvara). Sự tích về Quan Âm có từ đời nhà Nguyên bên Trung Quốc được truyền vào Việt Nam từ thế kỷ XV rồi từ từ được “Việt hóa”. Tích truyện kể rằng : Công chúa Diệu Thiện là con thứ ba của vua Diệu Trang. Nàng đã từ bỏ cuộc sống vinh hoa phú quý chốn cung đình để tu hành. Quá trình tu hành khổ hạnh gặp phải biết bao ngăn trở, kể cả sự cấm đoán của vua cha. Khi vua cha bị loạn đảng đoạt ngôi, bị mắc chứng bệnh kỳ lạ, công chúa đã dâng hiến đôi tay đôi mắt của mình để chữa trị cho cha. Với tấm lòng bồ tát bao dung cao cả như vậy, cuối cùng công chúa cũng tu thành chính quả tại chùa Hương Tích và trở thành phật bà ngàn mắt ngàn tay. Con số “ngàn” ở đây không phải là một con số toán học mà chỉ là đại từ phiếm chỉ năng lực cứu độ vô biên của Phật Quan Âm.
Những mặt tường bên trong chánh điện có vẽ các bức tranh theo điển tích của đức Phật. Chẳng hạn như bức tranh thứ nhất Thái tử Tất Đạt Đa cùng với người hầu rời bỏ hoàng cung, cưỡi ngựa vượt sông Anôma vào rừng tìm lối tu hành. Bức tranh Thái tử Tất Đạt Đa tu luyện dưới gốc cây bồ đề trở thành Phật.
Ngay tại cửa chánh điện chùa Tam Bảo có bức tranh vẽ cảnh Thập Điện Diêm Vương. Nó giáo dục đạo lý “ở hiền gặp lành”, “ác giả ác báo”. Thập Điện Diêm Vương là mười vị vua cai quản các miền âm ty, mỗi vị đứng đầu một điện để xét công, luận tội những người mới chết, trên cơ sở ấy mà ban thưởn ay trừng phạt, sau đó cho đầu thai ở kiếp tương ứng. Những cảnh vẽ trong Thập Điện Diêm Vương thực chất là 10 bức tranh liên hoàn miêu tả những cảnh rùng rợn mà linh hồn những tội nhân khi chết đi bị đày xuống 10 cửa điện ở âm ty để chịu các hình phạt khác nhau.
Chùa Tam Bảo hàng năm tổ chức những ngày đại lễ như: Lễ Cầu An được tổ chức từ ngày mùng 8 đến rằm tháng Giêng âm lịch. Lễ Phật Đản được tổ chức long trọng vào ngày rằm tháng Tư âm lịch, kỷ niệm ngày đức Phật ra đời. Lễ Vu Lan (rằm tháng Bảy vào rằm tháng Bảy âm lịch).
(Nguồn: dulich.petrotimes.vn)